IndyMedia - Vrij Media Centrum Nederland

Nekklem

Moet de nekklem worden verboden?

Een kort geding in Den Haag moet vandaag een einde maken aan het gebruik van de nekklem bij arrestaties. Aanleiding is de dood van de Arubaan Mitch Henriquez in juni, die het gevolg zou zijn van zuurstoftekort door een nekklem. Activist Frank van der Linde, die de nekklem meermaals aan den lijve ondervond, eist dat de greep verboden wordt tot het onderzoek van de inspectie Veiligheid en Justitie in 2016 is afgerond. Hoe haalbaar en wenselijk is zo'n verbod?

DOOR LOES SINGELING FOTO'S HARRY COCK

VOOR EEN VERBOD

'De regels voor de nekklem zijn te vaag'

Een nekklem is effectief en veilig, mits goed uitgevoerd

DE nekklem werd in 2010 bijna 3.000 keer gebruikt tijdens arrestaties. De greep maakte daarmee ongeveer een kwart uit van de fysieke geweldaanwendingen Bij aanhouding, bijna de helft minder dan in 2005. Dit blijkt uit onderzoek van politiegewelddeskundige Jaap Timmer. 'Als de nekklem bij Henriquez tot de dood heeft geleid, is dat nadat hij tienduizenden keren zonder ernstige gevolgen is aangewend', zegt Timmer.

Er zijn verschillende technieken om het hoofd te controleren. Volgens gevechtsdeskundige Jan Bloem, die adviseert bij politietrainingen, is de nekklem effectief en veilig, mits zij goed wordt uitgevoerd. Dat betekent druk uitoefenen op de wervelkolom, wat vooral pijnlijk is.

Er zijn alternatieven, die meer getraind kunnen worden

Volgens Bloem moet hoofdmanipulatie meer getraind worden om verwurging te voorkomen. Hij noemt het mikken op het hoofd een primaire reactie die je niet kunt voorkomen. 'Maar voor je het weet wordt het een wurggreep. Het is niet aan te raden, maar bij onvoldoende alternatieven grijpen agenten er toch naar.'

Bloem traint de zogenoemde 'veiligheidsgordel': daarmee wordt met de ene arm het hoofd van de arrestant gecontroleerd en wordt de andere arm onder de oksel van de arrestant gevouwen waardoor de halsstreek niet beklemd raakt.

Politievakbond ANPV is tegen een verbod, maar wil ook meer training en alternatieven. Volgens een woordvoerder krijgen agenten hooguit veertig minuten training per week, inclusief toetsen en theorie. 'Met de beperkte mogelijkheden die collega's nu krijgen, zijn incidenten die achteraf als onrechtmatig en fout beoordeeld worden, niet altijd te voorkomen'.

De nekklem wordt niet aangeleerd

Deskundige Timmer noemt een verbod onwaarschijnlijk en zinloos, omdat het nu al niet de bedoeling is dat de nekklem wordt toegepast. De politieacademie wacht het onderzoek van het ministerie af om te kijken of de uitkomst consequenties heeft voor de trainingen.

Een verbod is een slecht idee, vindt gevechtsdeskundige Bloem. 'Zo'n verbod is een extra obstakel om bij stil te staan, waardoor het langer duurt voordat de agent adequaat reageert.'

In het New Yorkse politiekorps wordt de nekklem ondanks een verbod nog steeds toegepast en zijn er geen sancties aan verbonden.

TEGEN EEN VERBOD

'De nekklem gaat bijna altijd goed'

De nekklem is te risicovol

De nekklem kan bewustzijnsverlies en zelfs de dood tot gevolg hebben. Dat concludeerde de Nationale Ombudsman in een rapport over verantwoord politiegeweld in 2013. De nekklem wordt beschreven als het dichtknijpen van de keel met de kom van de elleboog.

Niet iedereen is het eens met deze definitie. Volgens gevechtsdeskundige Jan Bloem, die adviseert bij politietrainingen, heet dit verwurging. De luchtpijp wordt afgesloten en de verdachte kan ademnood krijgen. Bij bloedverwurging wordt de halsslagader kort afgeklemd om de verdachte te versuffen. Als bloedverwurging te lang duurt, kan het tot ernstig letsel leiden. Bij Henriquez was volgens Bloem zeer waarschijnlijk sprake van verwurging.

Uit onderzoek van politiegewelddeskundige Jaap Timmer, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, blijkt dat het gebruik van de nekklem per voormalige politieregio verschilt. In één regio werd bloedverwurging regelmatig gerapporteerd, een andere regio vermeldde nadrukkelijk dat het om een ander soort nekklem ging.
De status van de nekklem is te vaag

De nekklem wordt niet aangeleerd op de politieacademie, maar er wordt wel op de risico's gewezen. Vanwege haar effectiviteit is de nekklem wel toegestaan. Wel vindt de politieacademie dat een vaardigheid getraind zou moeten zijn voordat een agent haar toepast.

Volgens Willem Jebbink, Van der Linde's advocaat, zijn de regels te vaag om de nekklem nog toe te staan. 'Voor het gebruik van pepperspray en handboeien zijn expliciete regels, maar de nekklem is een straatmethode die erin geslopen is.'

Advocaat Jebbink eist een krachtige, duidelijke afwijzing van de techniek door de politietop of het Openbaar Ministerie. 'Elke klacht erover moet gegrond verklaard worden en als basis kunnen dienen van aangifte van poging tot zware mishandeling of doodslag.'

Deskundige Timmer vindt ook dat de politie de 'ongeschreven morele verplichting' heeft om stevig te stellen dat de greep ongewenst is.
Elke dode is er een te veel

In 2012 overleed een diefstalverdachte aan zuurstofgebrek, nadat hij in PI Vught in psychotische toestand door een arrestatieteam werd overgeplaatst. Volgens zijn zus, Sharon Vredeman, is toegegeven dat daarbij een nekklem werd gebruikt. De nekklem als doodsoorzaak werd niet bewezen, en het arrestatieteam is niet vervolgd. De familie overweegt een civiele procedure.

In 2013 werd de Surinaamse Wensley Udenhout in een psychose opgepakt en zou daarbij in een nekklem zijn gelegd. Udenhout kwam te overlijden. De officier van justitie besloot de agenten niet te vervolgen omdat ze volgens de richtlijnen zouden hebben gehandeld. Advocaat Gerald Roethof heeft zich namens Udenhouts familie via een artikel-12-procedure beklaagd over de beslissing en wacht nu op de uitspraak.

Richard Korver, de advocaat van Henriquez, zegt vergelijkbare zaken te kennen. Korver, Vredeman en Roethof hopen op een verbod, want iedere dode is er een te veel. 'Als de minister de nekklem heftig genoeg vindt om er onderzoek naar te doen, kan het ook verboden worden tot de uitkomst bekend wordt', zegt Korver.

de volkskrant 9 september 2015