De noodzaak van kritiek op de islam
Het vrije woord heeft voor ons een belangrijke functie. Dankzij de vrije meningsuiting kunnen spanningen ontladen, maatschappelijke knelpunten worden blootgelegd, kunnen we de confrontatie met problemen aangaan en is verandering mogelijk.
Juist als het om godsdienst gaat, heeft het vrije woord extra bescherming nodig. Godsdiensten als christendom en islam hebben de neiging zichzelf tegen kritiek te beschermen door het te verbieden, en indien mogelijk strafbaar te stellen.
Maar het taboe op de godsdienstkritiek is juist de oorzaak van het gevaar van vele godsdiensten. Het gaat ten koste van andersdenkenden, en leidt tot een paranoïde maatschappij vol spanningen en gewelddadige conflicten, precies wat we door de vrijemeningsuiting hopen te voorkomen.
De escalaties als gevolg van de Deense cartoons maken dit goed duidelijk. Daarom is het de hoogste tijd erop te wijzen hoe belangrijk het is de islam in vrijheid te kunnen bekritiseren.
Godsdienst en vrijemeningsuiting
Iedereen moet met kritiek kunnen omgaan. We kunnen onze pluriforme samenleving alleen leefbaar houden als we ons niet te snel gekwetst te voelen en niet onmiddellijk om wraak en recht te roepen.
Voor godsdiensten willen we geen aparte maatstaven aanleggen. Satire mag zich over elke menselijke uiting strekken, over individuele uitspraken, maatschappelijke structuren, ideologieën of godsdiensten gelijk. Er is geen enkele reden godsdiensten uit te sluiten van een kritische of satirische benadering.
Godsdienst is zelfs bij uitstek de menselijke uiting die het nodig maakt de vrijheid van meningsuiting te beschermen! Want terwijl de seculiere samenleving ruimte probeert te geven aan een pluraliteit van opvattingen en individuele vrijheid, verzetten de godsdiensten zich krampachtig tegen de aantasting van hun verheven positie, die het onvermijdelijke gevolg is van de vrijheid van het individu.
Godsdienst is een menselijke expressie zoals alle andere ideeën en wetten dat zijn. Seculiere theoretici komen er eerlijk voor uit dat hun filosofieën mensenwerk zijn, en stellen ze open voor kritiek en discussie. Het is onacceptabel dat iemand beweert dat zijn uiting van een god komt, en daarmee verheven is boven kritiek, op straffe van de dood. Dat zou een ongelijke strijd zijn, waar de onschendbare godsdiensten altijd als de perfectste uit tevoorschijn komen.
Noodzaak van kritiek op godsdiensten
Het vrije woord maakt verandering mogelijk: verandering van zienswijze, van fundamenten, van wetten, van samenlevingsvormen etc. Veranderingen hoeven niet per se verbeteringen te zijn. Maar ze maken het wel mogelijk onze opvattingen aan te passen aan nieuwe gebruiken, zodat ze ons niet tot last worden. Zo wordt escalatie van frustraties voorkomen.
Dat betekent helaas dat de veilige waarden waar we aan gehecht zijn op de lange duur niet meer bestaan, of zijn geherwaardeerd. Maar daarmee is dan de behoefte van dat moment vervuld.
De blasfemiewetten van de islam maken dit onmogelijk. Vanwege de onvrijheid bleef de islam eeuwenlang letterlijk intact, maar tegen welke prijs? De cultuur blijft in de tang van de dictatoriale, sektarische, discriminerende omgeving waar hij uit voort is gekomen. Hoe moslims ook proberen de waarden te herwaarderen, voortdurend staan er orthodoxen op die teruggrijpen op de intolerante wortels, waardoor alle pogingen om de teksten symbolisch en vrijer te interpreteren gedoemd zijn te mislukken.
Noodzakelijke voorwaarden voor modernisering
De islam kan niet van binnenuit worden gemoderniseerd. Het zou slechts onder twee belangrijke voorwaarden mogelijk zijn, waaraan men niet lijkt te willen voldoen. De essentiële voorwaarden voor modernisering zijn dat kritiek op de islam onvoorwaardelijk wordt toegestaan, en dat het is toegestaan de islam openlijk te verlaten als men er zich niet in thuis voelt. Dat zou natuurlijk leiden tot een enorme verandering van het wezen van de islam, en waarschijnlijk tot een even grote leegloop als van de christelijke kerk, maar dat is een bijkomstigheid die moet worden geaccepteerd.
Wil men hier niet aan voldoen, dan zullen de gematigden en niet-moslims altijd blijven lijden onder fundamentalisten die vasthouden aan een tekst die 1400 jaar geleden is geformuleerd om met geweld een sektarische eenheid te bewaren en af te zonderen van niet-islamitische ideeën.
Het belang van kritiek
Het is belangrijk maatschappelijke knelpunten vrij te kunnen bespreken, omdat sociale problemen anders blijven voortwoekeren, en de conditie van de hele maatschappij aantasten. Dat is precies wat er in de islamitische cultuur gaande is. Een voorbeeld: de inferieure positie van vrouwen, hun seksuele onderdrukking en hun enige toegestane functie als moeder, wat leidt tot onhanteerbare kindertallen, zijn belangrijke oorzaken van de kennisachterstand en armoede in de hele islamitische wereld, en misschien ook van agressieve woedeuitbarstingen, die duiden op het onvermogen met kritiek om te gaan, iets wat in een ongefrustreerde omgeving moet worden aangeleerd.
Regelmatig proberen moslimvrouwen deze zaken aan de kaak te stellen, maar keer op keer onsteekt de massa in woede, en de vrouwen worden wegens godslastering monddood gemaakt of vermoord. Dat maakt verandering van binnenuit wel heel moeilijk.
Het is een misverstand te denken dat alleen satire tot collectieve woede leidt. Salmon Rushdie riep een fatwa over zich af toen hij het gegeven van de duivelsverzen op een vrije manier in zijn roman uitwerkte. De Bengaalse Taslima Nasrin werd veroordeeld omdat ze vanuit haar beroep als gynaecologe de verschrikkingen die vrouwen in Bangladesh ondergaan in de openbaarheid bracht, en omdat ze opriep voor deze mishandelde en onderdrukte vrouwen op te komen. De mullahs in Bangladesh azen bovendien op haar dood. De Pakistaan Younous Shaik werd ter dood veroordeeld omdat hij ervan werd beticht gezegd te hebben dat het huwelijk van Mohammed en zijn eerste vrouw niet islamitisch was, omdat er in die periode nog geen openbaringen waren geweest. De Egyptenaar Abu Zaid werd tot 'afvallige' verklaard omdat hij vond dat het niet per se nodig is de koran als het letterlijke woord van god te beschouwen; hij woont tegenwoordig in Nederland, om aan de Egyptische wraak te ontkomen. In Egypte worden regelmatig mensen vermoord vanwege hun kritiek.
De vooruitgang in de islamitische wereld wordt al eeuwen door deze collectieve waanzin tegengehouden. Ook tegenwoordig worden vele journalisten en wetenschappers veroordeeld of vermoord. Met de moord op Theo van Gogh heeft deze primaire waanzin ook in Nederland zijn intrede gedaan. Maar Van Gogh is niet de eerste Nederlander die is vermoord omwille van het behoud van de islam. Het moet veel meer bekend worden dat ook de stijgende aantallen eremoorden op vrouwen om deze reden worden gepleegd. Vele vrouwen en meisjes zijn al vermoord omdat ze 'verwesterd' zijn, en zich aan het agressieve gezag van hun vaders en broers proberen te onttrekken. Juist dit motief, het 'verwestersen', is cruciaal in de motivering van deze eremoorden. De vermoorde vrouwen zijn in tegenstelling tot de vermoorde journalisten en wetenschappers meestal naamloos, maar het is typerend voor de manier hoe de islam zich al eeuwen handhaaft door het elimineren van critici en afvalligen.
Het gevaar van 'respect' voor de godsdienst
Op dit moment loopt een discussie over 'hoever' men met de vrijemeningsuiting mag gaan, en of men voor godsdiensten meer respect moet hebben omdat de religieuze ziel sneller gekwetst is. Maar in werkelijkheid staat de islam geen enkele negatieve kritiek toe. In de recente geschiedenis bestaan voorbeelden te over van mensen die zijn bedreigd, ter dood gebracht of vermoord omdat ze zich kritisch over bepaalde islamitische principes hebben uitgelaten, zelfs als het ging om moslims die hun godsdienst een warm hart toedragen.
Sommigen menen de islamitische volkswoede te kunnen temperen door de vrijemeningsuiting ter discussie te stellen. Maar het is juist van het grootste belang dat het onderdrukkende karakter van de islam openlijk ter discussie wordt gesteld, om het soort primaire ontladingen dat we nu zien op een andere manier te kanaliseren.
Verbale kritiek is een manier om te voorkomen dat situaties escaleren. Maar in de islam lijkt het gelijk te staan aan geweld en agressie. Wie in een islamitisch land kritiek op de religie uitoefent, wordt ter dood gebracht of vermoord. Maar daar het gezag van de islam zich niet uitstrekt over het westen, ontsteekt men over onze vrije meningen in machteloze woede. Wij kijken verbaasd naar de collectieve uitbarstingen van hysterie, het verbranden van vlaggen en ambassades, en de oproepen tot aanslagen en moorden van willekeurige personen en het kelen van de bewuste cartoonisten. Er wordt openlijk gevraagd om de cartoonisten wegens godslastering ter dood te brengen.
Respect is geen onderwerping
De godsdienst respecteren houdt in dat je toegeeft aan de drang van deze leer alles te willen domineren. Door bij voorbaat elke discussie te vermijden om te voorkomen dat wordt gedreigd met jihad betekent niets meer dan je al gewonnen te geven voor de heilige oorlog is gevoerd. Maar met respectvol zwijgen is het gevaar voor de heilige oorlog nog niet afgewenteld. Want de islam dwingt zijn tegenstander iedere keer een stapje verder terug, totdat de dominantie volledig is. Het respect dat de islam eist is namelijk op geen enkele manier wederkerig. Een voorproefje was hoe moslims aan Nederlandse vrouwen vroegen niet in de nabijheid van een moskee in hun eigen tuin in een bikini te zitten, omdat dat niet getuigt van respect voor de godsdienst. Maar waar is het respect voor ons, die graag in het zonnetje in een bikini willen zitten?
Shoot the messenger
De islam heeft sinds Mohammed stand gehouden door tegenstanders en critici te vermoorden, en uitsluitend lofzangen toe te staan. Dat maakt duidelijk hoe bang de islam is voor het vrije woord. Het is zo makkelijk aan te tonen dat de islam geweld aanmoedigt, het is zo makkelijk te ontzenuwen dat de koran niet van een god komt, het geloof dat een profeet Mohammed de koran van god zelf ontving is zo makkelijk door te prikken, dat er maar één remedie is: iedereen die hierop wijst elimineren, en zoveel mogelijk angst zaaien om kritiek te ontmoedigen.
De cartoons en de kritische analyse van de islam brengen een verborgen angst in de moslimziel aan de oppervlakte: dat hun godsdienst misschien toch niet zo perfect is, dat Mohammed misschien toch geen afgezant van god was. De agressie is een gevolg van de reflex deze angst te onderdrukken.
Natuurlijk kan iedereen die ooit zijn angsten overwonnen heeft vertellen hoe bevrijdend het is om de confrontatie met je psychische kwelgeesten aan te gaan in plaats van ze te onderdrukken. Maar als het over godsdienst gaat, weigeren mensen de psychische mechanismes die ons belemmeren te herkennen, en ze op dezelfde manier tegemoet te treden als elke angststoornis. Godsdienst kon een collectief aanvaard waandenkbeeld worden juist doordat god als almachtig en alwetend boven de mens werd geplaatst, en boven menselijke kritiek werd verheven. Dus brengen moslims hun onderdrukte religieuze angsten tot ontlading door zich tegen de boodschapper te richten.
De enige manier om de mens te kunnen bevrijden van deze door de eigen psyche gevormde onderdrukker en de kwelduivel met open vizier tegemoet te treden, is de godsdienst terug te voeren naar het domein waar hij vandaan komt, namelijk de niet zo perfecte menselijke geest.
Afleidingsmanoeuvres
We kunnen constateren dat moslims de afgelopen jaren hun punt duidelijk hebben gesteld. Maar het vrije woord en de satire zijn voor ons de belangrijkste middelen om conflicten uit te werken en spanning te ontladen. Daarbij gaat het niet om laster of primitieve scheldpartijen. Want het westen te beschuldigen van gebrek aan respect en integriteit door satire aan de kaak te stellen is niets meer dan een afleidingsmanoeuvre. De islam onderdukt en vermoordt massaal mensen die proberen islamitische misstanden op de gespreksagenda te zetten, ook als zij dit op een nette manier doen.
Wie het waagt de perfectie van de islam ter discussie te stellen, is zijn leven niet zeker. Vele islamcritici zijn gedwongen onder pseudoniem te schrijven of onder te duiken. Dat is de kern van dit probleem, niet de woede over een satirisch tekeningetje van een profeet met een kort lontje.
Het is absurd om geen negatieve kijk op een godsdienst te mogen hebben, alleen maar omdat het heilig of taboe is voor bepaalde mensen.
En dat is tevens de kern van godsdienstvrijheid: het recht vrij over een godsdienst te kunnen oordelen, zonder dat derden jou vertellen hoe de godsdienst moet worden vormgegeven. Niet de godsdienst is vrij, elk individu is vrij om van de godsdienst te maken wat hij wil, op dezelfde manier als hij vrij is om van zijn cultuur en maatschappij te maken wat hij wil.
Het gevaar van het verbod op kritiek
Er is geen enkele reden om de godsdiensten met misplaatst respect te benaderen. Integendeel, het is gevaarlijk om god in de taboesfeer te houden, of om hem uit angst te vrijwaren van kritiek. De psychoanalyse geeft voldoende voorbeelden die duidelijk maken dat verdringen niet leidt tot verdwijnen: het is struisvogelpolitiek, en de gevolgen daarvan komen in een andere gedaante onvermijdelijk terug op ons af.
Kritiek en discussie zijn belangrijk om misstanden te kunnen aanpakken, en het is belangrijk om emoties kwijt te kunnen, zodat we niet worden overvallen door primaire ontladingen van frustraties die in ons onderbewustzijn blijven woekeren. Elke menselijke uiting, elk gedrag en elk idee moet kritisch kunnen worden benaderd. Zo ook de goden, ook de profeten, ook de godsdiensten.
Wie is geconditioneerd te denken dat zijn basis perfect is, kan deze niet kritisch benaderen. Is kritiek ook nog verboden, dan is men gedoemd eeuwig te bouwen op hetzelfde zwakke fundament, waarboven de gevolgen in de vorm van frustraties en conflicten zich blijven opstapelen.
Wat we op dit moment waarnemen in islamitische landen is een bonk ontlading van pijn, woede, agressie, opgekropte frustratie. Dat komt niet alleen door een tekeningetje. Het komt omdat niet is toegestaan met verbale middelen de twijfels en frustraties uit te drukken waardoor de mens wordt geplaagd. Wie niet kan lachen om de condition humaine, wie zijn emoties niet in de openbaarheid mag bespreken, wie niet is toegestaan iets aan zijn lot te veranderen, ontlaadt daar waar het wel is gestaan. In de psychoanalyse van Freud heet dat simpel 'verschuiving'. Schiet je in je eigen leven tekort en kun je daar niets aan wijzigen, dan houd je iemand anders verantwoordelijk, en je ontlaadt door een Deense ambassade in de fik te steken. Baas blaft tegen man, man slaat hond.
Misplaatst respect voor het godsdienstig fundament en het onvermogen frustraties te uiten zijn de oorzaken van deze collectieve, hysterische woedeuitbarsting. Iedereen begrijpt dat deze reactie op een tekeningetje buiten proportie is. Opgekropte frustratie en een laag zelfbeeld leiden tot woede, brandstichting, wanhoop, vandalisme en geweld, wraak en moord. Omdat naar binnen gerichte kritiek niet is toegestaan, richt de woede zich naar buiten.
De balans tussen respect en het vrije woord.
Moslims maken vanzelfsprekend gebruik van het recht onze cultuur te mogen bekritiseren. Kritiek op de islamitische cultuur is echter verboden. Genocides worden verzwegen, uitwassen die het gevolg zijn van rigide wetten kunnen niet worden besproken, de moorden en oorlogen van de profeet worden ontkend of goedgepraat, de islamitische wezensleer van de jihad wordt voorgespiegeld als spiritueel streven, zonder uit te leggen hoe spiritueel streven kan leiden tot het verdelen van de oorlogsbuit.
Moslims vragen om 'respect' voor hun godsdienst. Maar iedereen heeft het recht te zeggen wat zijn beeld is van een bepaalde godsdienst. 'Respect' moet geen chantagemiddel zijn om kritiek op de islam tegen te gaan.
Moslims zouden door de cartoons zijn gekwetst, ze worden allemaal over één kam geschoren, er wordt gesuggereerd dat alle moslims terroristen zijn. Maar dat is helemaal niet wat de cartoons uitdrukken. Moslims ervaren het misschien zo, omdat ze zich volledig met hun godsdienst identificeren. Maar deze cartoons drukken juist uit dat kritiek op de islam taboe is, en dat het islamitische geweld dat we voortdurend waarnemen, en dat zich richt tegen iedereen die zich niet aan de islam wil conformeren, in de islam besloten ligt. De cartoons drukken de angst uit om de islam te bekritiseren vanwege de agressie van moslims. Ironisch genoeg gaan de cartoons precies over de massahysterie die er het gevolg van is.
Mensen moet je beoordelen naar hun gedrag, niet naar hun godsdienst. Je moet aardig zijn tegen mensen, je inleven in hun gevoelens, en proberen niet kwetsend of beledigend te zijn.
Maar een godsdienst is gewoon een stelsel van regels, een filosofie of een maatschappij-ideologie volgens welke mensen proberen te leven. Daar moeten we geen bijzonder respect voor hebben. We moeten die regels en ideeën ter discussie stellen, net zoals dat gebeurt met alle regels en ideeën. Van het kleinste kind tot aan het koningshuis, in de privésfeer en in het openbaar, van krantenartikelen tot doorwrochte filosofische werken, van wetsboeken tot geachte ideologische uitgangspunten, van communisme tot neoliberalisme en kapitalisme, van atheïsten tot zeloten: alles en iedereen kan aan kritiek worden onderworpen. Er is geen denken aan dat kritiek, al dan niet in de vorm van satire, kan worden gewroken of beantwoord met agressie en moord.
Ik wil mensen niet kwetsen, maar ik wil wel de vrijheid om ideeën en voorschriften te kunnen bespreken.
Excuus
Ook het maken van excuus lijkt weinig zinvol te zijn. Het excuus te worden uitgelegd als erkenning dat het westen zich op een ongeoorloofde manier heeft opgesteld tegenover de islam. Dat kan niet worden goedgemaakt door een slap excuus, er is genoegdoening nodig. En vooral moet duidelijk zijn dat dezelfde fout nooit meer mag worden gemaakt.
Dat is natuurlijk niet de bedoeling van een excuus: men wil niet kwetsen, maar niemand wil de vrijheid van meningsuiting opschorten.
Het is dan ook typerend dat volgens vele moslims excuus niet genoeg is; er wordt zelfs gevraagd de cartoonisten net als Van Gogh ter dood te brengen. Het gaat hier om eer, wraak en genoegdoening voor een vernederde islam.
Tegengestelde werelden
De moord op Van Gogh wordt goedgepraat of zelfs terecht genoemd. Een simpel tekeningetje wordt gezien als aanval op de islam en als rechtvaardiging om in collectieve woede uit te barsten, en op te roepen tot nog meer moorden en jihad. Men eist excuus en genoegdoening vanwege een cartoon, maar moord en brandstichting krijgen collectieve bijval. Dit is een onoverbrugbare tegenstelling tussen twee totaal verschillende werelden.
Het is nu eenmaal een gegeven: hier kennen we geen blasfemie. Moord en brandstichting zijn misdrijven, maar satire en vrijemeningsuiting behoren tot de verworvenheden van onze cultuur. Godsdiensten mogen historisch en psychoanalytisch worden ontleed en ontmaskerd, zelfs als dit leidt tot het uiteenvallen van het geloof.
Bijzonder respect voor de godsdienst bestaat hier niet. God wordt op dezelfde manier benaderd als elke andere filosofie, stroming, ideologie of persoonlijke mening, de koningin of de minister-president of ieder ander individu etc. Op geen enkele manier bestaan er voor goden uitzonderingsposities.
Frustratie wordt afgereageerd door een cartoontje of een satirische tekst, of door discussie, analyse, opiniestukken of wat dan ook in deze orde. We mogen hier alleen maar vreedzaam demonstreren, geen ruiten ingooien of vlaggen verbranden, niet oproepen tot haat of geweld. Voor ons is het onbegrijpelijk dat het vrije woord in de islam een halsmisdaad kan zijn.
Moord en intimidatie ook in Nederland
In Nederland en Europa zijn al vele moorden gepleegd, door moslims op hun critici. Toch heeft dit niet tot brandstichtingen en tegenmoorden geleid. Eremoorden op vrouwen die naar de westerse cultuur neigen, Van Gogh, een vrouw die haar ergernis over agressieve Marokkanen uitspreekt in een supermarkt, vele mensen die zich bemoeiden met agressie op straat, huizen van buurtbewoners die zich ergeren aan agressie van moslimjongeren worden in brand gestoken terwijl ze liggen te slapen. Anderen worden net zolang geterroriseerd tot ze uit hun wijk wegvluchten, er circuleren dodenlijsten en fatwa's en er wordt opgeroepen tot jihad en aanslagen. Moslims demonstreren tegen Nederland met organisaties als Genoeg is genoeg en Stop de hetze, en klagen steen en been over hun achterstandspositie, die ze voortdurend wijten ons vermeende racisme.
Maar er breken geen hetzes uit tegen moslims. Als er al eens een moskee in brand wordt gestoken vanwege de moord op Van Gogh, dan gebeurt dit anoniem, want het is strafbaar. Het is ondenkbaar dat een woedende massa zich stort op moslims en moskeeën. Maar de ontlading is er wel, in de vorm van een tekening van een profeet die aan de basis ligt van de islamitische agressie.
Twee maten
Mensen demonstreren massaal tegen het imperialisme van de VS, en voelen zich veilig dit te doen, maar waarom demonstreert er niemand tegen het imperialisme van de islam? Moslims nemen massaal deel aan de vrije kritiek tegen Amerika, tegen het westen, tegen de Nederlandse cultuur, maar ze eisen respect voor hun godsdienst: wie daarover iets zegt, wordt beschuldigd van islamofobie, racisme, xenofobie.
Moslims vallen onze cultuur op ontelbare niveaus aan. Het gebeurt met kritiek, door laster en intimidatie, door geweld en jihad. Onze samenleving wordt ontwricht door een massale instroom van moslims via importhuwelijken, en binnenkort door een onvermijdelijke geboorte-explosie. Vervolgens wordt onze cultuur ondermijnd door ons te dwingen normen en waarden te accepteren die op geen enkele manier passen bij onze manier van leven.
Door zich te beroepen op onze eigen mensenrechten zoals vrijheid van godsdienst en het discriminatieverbod proberen moslims ons te dwingen hun discriminatie en apartheid te accepteren. 'Integratie moet van twee kanten komen', zeggen ze, en eisen dat wij onze mensenrechten opschorten voor hun discriminerende waarden. Het enige wat wij hier tegenover kunnen stellen, is ons recht op vrije kritiek. Maar wie hiervan gebruik maakt, wordt beticht van racisme of 'islamofobie'. Het is voor ons een patstelling, en voor moslims een win-win-situatie.
Hoogste tijd voor kritiek
Naar aanleiding van de uitbarstingen vanwege een tekeningetje heb ik besloten de handschoen op te nemen. Ik ga een aantal kritische stukken schrijven over de islam. Ik sta voor gelijke rechten van man en vrouw, voor seksuele vrijheid, voor vrijheid van meningsuiting, voor gelijke behandeling. Ik ben tegen discriminatie, tegen schelden, tegen geweld. Ik heb me altijd verzet tegen discriminatie van minderheden. Ik accepteer deze zaken hier ook niet van de islam. Daarom ga ik de islam behandelen zoals iedereen wordt behandeld die de rechten van anderen inperkt. Het gaat mijn verstand te boven dat vele moslims klagen dat ze door Nederland worden gediscrimineerd - wat pertinent onwaar is - maar tegelijk het recht opeisen door hun eigen godsdienst te mogen worden gediscrimineerd.
In de planning staan artikelen over het islamitische huwelijk, de oorsprong van de koran en het tirannieke gedrag van de profeet Mohammed.
Els Geuzebroek